Sáp nhập, trộn lẫn, chế biến

a) Chế biến

Đối tượng của việc chế biến phải là động sản. Việc chế biến có thể được chủ sở hữu tự mình thực hiện hoặc giao cho người khác thực hiện thông qua một hợp đồng gia công và chủ sở hữu nguyên vật liệu trở thành chủ sở hữu tài sản mới tạo thành (BLDS Điều 246 khoản 1). Cũng có trường hợp vật được chế biến bởi một người không phải là chủ sở hữu đối với vật đó mà cũng không được chủ sở hữu yêu cầu làm việc đó; người chế biến có thể ngay tình hoặc không ngay tình, khi chiếm hữu tài sản gốc.

Luật hiện hành quy định rằng nếu người chế biến ngay tình thì trở thành chủ sở hữu của của tài sản mới, nhưng phải thanh toán giá trị nguyên vật liệu, bồi thường thiệt hại cho chủ sở hữu nguyên vật liệu đó (BLDS Điều 246 khoản 2). Trong trường hợp người chế biến không ngay tình, thì chủ sở hữu có quyền yêu cầu giao vật mới; nếu có nhiều chủ sở hữu nguyên vật liệu, thì những người này là đồng chủ sở hữu theo phần đối với vật mới được tạo thành, tương ứng với giá trị nguyên vật liệu của mỗi người. Chủ sở hữu không ngay tình đối với nguyên vật liệu bị chế biến có quyền yêu cầu người chế biến bồi thường thiệt hại (Điều 246 khoản 3). Như vậy:

 

-         Thứ nhất, luật không dự liệu việc thanh toán công sức lao động mà người chế biến không ngay tình bỏ ra để để chế biến sản phẩm. Người chế biến không ngay tình không những không có quyền sở hữu đối với tài sản mới mà còn không được trả công chế biến và phải bồi thường thiệt hại, nếu chủ sở hữu nguyên vật liệu có yêu cầu.

-         Thứ hai, nếu việc chế biến được thực hiện một phần bằng nguyên vật liệu của người chế biến không ngay tình, thì người này cũng trở thành một trong các đồng chủ sở hữu theo phần đối với tài sản mới, áp dụng Điều 246 khoản 3 nêu trên. Tất nhiên, người này vẫn phải bồi thường thiệt hại, nếu chủ sở hữu phần nguyên vật liệu bị chế biến không ngay tình có yêu cầu.

 

b) Sáp nhập và trộn lẫn

Đặt vấn đề - Sáp nhập, trong luật hiện hành, là việc gắn một vật vào một vật khác tạo thành một vật mới có thể chia được hoặc không chia được (BLDS Điều 244 khoản 1) ; còn trộn lẫn là việc pha trộn các vật với nhau tạo thành một vật mới (Điều 245 khoản 1). Vật được sáp nhập có thể là một động sản hoặc một bất động sản, vật được trộn lẫn chỉ có thể là một động sản.

 

b1) Sáp nhập bất động sản

Nguyên tắc: quyền sử dụng đất luôn là vật chính - Các bất động sản hữu hình nếu không là đất, thì đều là những tài sản gắn liền với đất và đều là những vật phục vụ cho việc khai thác công dụng của đất. Với đặc điểm đó, các tài sản gắn liền với đất phải được coi là vật phụ so với đất. Đất, hay nói đúng hơn là quyền sử dụng đất luôn là vật chính.

 

Sáp nhập bất động sản có thể xảy ra tự nhiên, như trong trường hợp di chuyển tự nhiên của vật nuôi dưới nước nhưng có khi sự sáp nhập là rõ ràng về mặt tự nhiên nhưng lại không được coi là sáp nhập về mặt pháp lý trong luật Việt Nam (ví dụ như sự bồi đắp của phù sa...). Sự sáp nhập cũng có thể xảy ra một cách nhân tạo.

 

Theo BLDS Điều 244 khoản 1, “nếu tài sản được đem sáp nhập là vật chính và vật phụ, thì vật mới được tạo thành thuộc chủ sở hữu vật chính”. Vậy, các tài sản gắn liền với đất do sự sáp nhập thuộc quyền sở hữu của người có quyền sử dụng đất. Giải pháp này còn được luật chính thức thừa nhận cho trường hợp đặc thù của việc sáp nhập các vật nuôi dưới nước di chuyển tự nhiên (BLDS Điều 252). Tuy nhiên, khoản 1 Điều 244 BLDS quy định rằng chủ sở hữu tài sản mới phải thanh toán cho chủ sở hữu vật phụ phần giá trị của vật phụ đó, nếu không có sự thỏa thuận khác. Luật Việt Nam không chỉ thiết lập sự suy đoán về quyền sở hữu mà suy đoán cả về chi phí (khi một vật được sáp nhập đất thuộc quyền sử dụng của một người, thì quyền sáp nhập quyền sở hữu đối với vật và việc sáp nhập coi như được thực hiện bằng chi phí của người có quyền sử dụng đất trừ trường hợp vật được thừa nhận thuộc quyền sở hữu của người khác).

b2) Sáp nhập và trộn lẫn động sản

Các quy tắc chung - Nếu các tài sản được sáp nhập hoặc trộn lẫn thuộc về cùng một chủ sở hữu, thì chính người này là chủ sở hữu tài sản mới được tạo thành từ việc sáp nhập hoặc trộn lẫn. Nếu tài sản được sáp nhập hoặc trộn lẫn thuộc hai chủ sở hữu khác nhau, thì cả hai trở thành những người có quyền sở hữu chung theo phần đỗi với tài sản mới (BLDS Điều 244 khoản 1, Điều 245 khoản 1).

 

Nếu trường hợp việc sáp nhập hoặc trộn lẫn được thực hiện với sự không ngay tình thì người có tài sản bị sáp nhập hoặc bị trộn lẫn có thể lựa chọn một trong hai giải pháp như ta đã biết (BLDS Điều 244 khoản 2, Điều 245 khoản 2) hoặc nhận tài sản mới và thanh toán cho người sáp nhập hoặc trộn lẫn giá trị phần tài sản của người đó; hoặc không nhận tài sản mới và yêu cầu người sáp nhập, trộn lẫn thanh toán giá trị phần tài sản của mình và bồi thường thiệt hại.

click liên hệ luật sư.