Theo Điều 186 BLDS:

-         “Vật cùng loại là những vật có cùng hình dáng, tính chất, tính năng sử dụng và xác định được bằng những đơn vị đo lường...

-         Vật đặc định là những vật phân biệt được với những vật khác bằng những đặc điểm riêng về ký hiệu, hình dáng, màu sắc, chất liệu, đặc tính, vị trí.”

 

Luật viết quy định thêm rằng:” Vật cùng loại có cùng chất lượng có thể thay thế cho nhau”. Khái niệm vật cùng loại chỉ là một khái niệm mang tính tương đối. Vật cùng loại có thể trở thành đặc định trong quá trình thực hiện một giao dịch nhưng lại trở thành cùng loại khi là đối tượng của một giao giao dịch khác.

 

Trong thực tế cuộc sống, việc mua bán những sản phẩm nông nghiệp là vật cùng loại thường được tiến hành như sau: bên mua và bên bán thảo luận, ngã giá, đi đến sự thống nhất ý chí về giá của món hàng; người mua sẽ tiến hành “đặc định hóa” bằng cách lựa chọn, cân, đong, đo, đếm...(có thể được sự chỉ dẫn và giám sát của người bán); cuối cùng hai bên tiến hành thanh toán tiền và giao, nhận hàng. Cũng có khi người bán đã tiến hành “đặc định hóa có điều kiện” mặt hàng của mình bằng cách cân, đong, đo, đếm và đóng gói sẵn (một chục trái, 100 gram, nửa ký...). Khi đó, nếu đồng ý với giá cả mà người bán đưa ra, người mua hoàn toàn tự do lựa chọn túi, bao, gói...mà mình thích. Lúc này, tính chất đặc định của vật cùng loại được thể hiện rõ ràng nhất.

 

Cũng có trường hợp “ làm cho cùng loại” những tài sản hoàn toàn khác nhau về tính chất vật lý, giá cả... bằng cách xác lập cơ chế giao dịch đồng nhất cho tất cả tài sản trong một giao dịch nào đó. Trong dân gian, việc mua bán này được gọi là “bán sa cạ” (miền Nam), hay “mua mão” (miền Trung) và ở nhiều nơi đó chính là loại hình kinh doanh “cửa hàng 10.000 đồng” đã xuất hiện ở TP.HCM hay các “shop 5 USD”, “shop 10 USD” ở các nước phương Tây. Về phía người mua trong các trường hợp này, đã tiến hành “đặc định hóa” đối tượng mua bán bằng việc lựa chọn giữa các vật cùng giá được người bán chào hàng. Và một khi việc lựa chọn đã thực hiện xong thì nghĩa vụ giao hàng, lấy tiền của người bán và nghĩa vụ nhận hàng, trả tiền của người mua được thực hiện cùng một lúc ngay tại thời điểm đó.

 

Việc phân định theo cách thức phân loại này là cơ sở cho việc miễn trừ nghĩa vụ trong trường hợp hai người có nghĩa vụ về tài sản cùng loại với nhau. Theo khoản 1, Điều 386 BLDS trong trường hợp này, khi đến hạn, hai người không phải thực hiện nghĩa vụ đối với nhau và nghĩa vụ được xem là chấm dứt, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Luật viết gọi đó là sự “bù trừ nghĩa vụ”. Ngoài ra, đây còn là cơ sở xác định và thực hiện các nghĩa vụ liên quan đến việc chuyển giao tài sản trong một số giao dịch bởi theo Điều 186, khoản 2, một vật nếu là vật đặc định, khi được chuyển giao thì phải giao đúng vật đó, còn vật cùng loại chỉ cần chuyển giao đủ và đúng loại. Trong luật dân sự Pháp, cách thức phân loại này còn có ý nghĩa trong việc xác định thời điểm chuyển quyền sở hữu của các giao dịch. Việc xác định thời điểm chuyển quyền sở hữu theo luật Việt Nam, khác với luật Pháp, tùy thuộc vào quy định của pháp luật có bắt buộc đăng ký quyền sở hữu đối với tài sản đó hay không chứ không dựa vào tính chất đặc định hay cùng loại của tài sản có liên quan. Do đó, tính chất đặc định hay cùng loại của tài sản không là tiêu chí xác định thời điểm chuyển quyền sở hữu theo quy định của BLDS hiện hành.

click liên hệ luật sư.